Positieve acties als uitzondering op het discriminatieverbod: wat zijn de voorwaarden en hoe invoeren?

In het Belgisch Staatsblad van 1 maart 2019 is een KB verschenen met betrekking tot bepaling van de voorwaarden inzake positieve acties.

1. Wat is een positieve actie?

Positieve acties zijn specifieke maatregelen die bedoeld zijn om de nadelen die verband houden met de beschermde criteria uit de discriminatiewetgeving (leeftijd, seksuele geaardheid, geloof of levensbeschouwing, handicap,…) te voorkomen of te compenseren, met het oog op het waarborgen van een volledige gelijkheid in de praktijk. Een positieve actie is een uitzondering op het discriminatieverbod. Bij maatregelen van positieve actie laat men immers de gelijke behandeling wijken voor een hoger maatschappelijk doel, voornamelijk het wegwerken van maatschappelijke achterstellingen.

Positieve acties kunnen verschillende vormen aannemen zoals bijvoorbeeld wervingscampagnes voor specifieke doelgroepen, het gericht promoten van vacatures bij specifieke doelgroepen, ondersteuningsprogramma’s voor sollicitanten bij het doorlopen van een sollicitatieprocedure,…

2. Opmaakprocedure

Het positieve actieplan wordt vastgesteld bij collectieve arbeidsovereenkomst of bij toetredingsakte tot bepaling van de voorwaarden inzake positieve acties (hierna toetredingsakte).

Wanneer het positieve actieplan via toetredingsakte wordt vastgelegd, dient de werkgever het verplichte model van toetredingsakte in te vullen en het ontwerp ter kennis te brengen aan alle werknemers. De werkgever dient gedurende een termijn van 15 dagen die ingaat op de dag van overhandiging van het ontwerp van toetredingsakte, een register ter beschikking te houden van de werknemers waarin ze hun opmerkingen kunnen noteren. Binnen deze termijn kunnen de werknemers ook hun opmerkingen laten weten via brief aan de toezichthoudende ambtenaar die het register na afloop toegestuurd krijgt.

Indien er helemaal geen opmerkingen zijn, wordt de opmaakprocedure geacht te zijn afgelopen op de vijftiende dag volgend op deze van de overhandiging van het ontwerp van toetredingsakte aan de werknemers.

Indien er echter wel opmerkingen van de werknemers zijn, zal de ambtenaar de uiteenlopende standpunten trachten te verzoenen binnen een termijn van dertig dagen. Indien hij hierin slaagt, wordt de opmaakprocedure van de toetredingsakte afgesloten op de 8ste dag volgend op deze van de verzoening. Indien hij er echter niet in slaagt, volgt er nog een procedure voor het paritair comité.

De toetredingsakte dient te worden neergelegd bij de griffie van de algemene directie Collectieve Arbeidsbetrekkingen van de FOD WASO. Indien de griffie van mening is dat de toetredingsakte is opgesteld overeenkomstig het verplichte model en de gegevens correct zijn ingevuld, zal de toetredingsakte ontvankelijk worden verklaard.

3. Voorwaarden

Het positieve actieplan dient volgende informatie te bevatten (zowel bij collectieve arbeidsovereenkomst als bij toetredingsakte):

• er moet een kennelijke ongelijkheid zijn (bewijs kan geleverd worden door alle beschikbare middelen);
• de omschrijving van de doelstelling en de concrete uitwerking van de positieve actie;
• de verwachte duurtijd van de positieve actie (maximum 3 jaar);
• het actieplan dient te beantwoorden aan de evenredigheidstoets, hetgeen betekent dat de maatregelen passend en noodzakelijk moeten zijn ten aanzien van de nagestreefde doelstelling;
• garantie dat de positieve actiemaatregel de rechten van anderen niet nodeloos inperken.

Het positieve actieplan dient betrekking te hebben op één van de beschermde criteria.

Het positieve actieplan dient ter goedkeuring te worden voorgelegd aan de Minister van Werk. Wanneer het positieve actieplan wordt goedgekeurd, dient het beschouwd te worden als conform met de non-discriminatiewetgeving. De beslissing wordt ter kennis gebracht binnen een termijn van twee maanden vanaf de datum van registratie van de collectieve arbeidsovereenkomst of vanaf de datum van ontvankelijkheidsverklaring van de toetredingsakte. Ondernemingen kunnen er ook voor kiezen om positieve acties op te starten in andere vormen dan een collectieve arbeidsovereenkomst of toetredingsakte. In dit geval kunnen ze hun plan louter ter informatie meedelen aan de Minister van Werk.

De FOD WASO zal tweejaarlijks een evaluatierapport opstellen in samenwerking met de Nationale Arbeidsraad.

Het KB treedt in werking op 11 maart 2019 en is enkel van toepassing op de private sector. Het KB van 14 juli 1987 houdende maatregelen tot bevordering van gelijke kansen voor mannen en vrouwen in de privésector wordt opgeheven. De lopende positieve actieplannen op basis van dat besluit blijven wel geldig.

Bron: KB van 11 februari 2019 tot bepaling van de voorwaarden inzake positieve acties, B.S. 1 maart 2019.