Samenlevingsdienst: wettelijk statuut

In het kader van een samenlevingsdienst engageren jongeren zich voor projecten van collectief belang. Dit bestaat reeds enkele jaren en wordt geregeld door het Platform voor de Samenlevingsdienst. Op 31 mei 2024 werd in het Belgisch Staatsblad een wet gepubliceerd die het wettelijk kader regelt. De jongeren in een samenlevingsdienst beschikken vanaf nu over een wettelijk statuut. Er wordt een Agentschap opgericht dat instaat voor de erkenning van de gastorganisaties en het sluiten van de driepartijenovereenkomst.

Wat is een samenlevingsdienst?

Een samenlevingsdienst is een regeling waarbij burgers zich gedurende een lange periode op substantiële wijze kunnen inzetten voor een project van algemeen belang bij een gastorganisatie en waarbij hij een passende vergoeding ontvangt teneinde de burgerzin, de sociale diversiteit, de solidariteit en de individuele autonomie te bevorderen.

Gastorganisatie

Vennootschapsvormen

De wet somt een limitatief aantal vennootschapsvormen op die in aanmerking komen om op te treden als gastorganisatie:

• instellingen van de overheidssector met uitzondering van instellingen die een industriële of commerciële activiteit uitoefenen;
• federale instellingen van openbaar nut;
• vzw’s;
• stichtingen;
• feitelijke verenigingen;
• coöperaties erkend als sociale onderneming.

Erkenning

Elke dienst, instelling of vereniging moet voorafgaand door het Agentschap erkend worden als gastorganisatie. Om deze erkenning te bekomen moet er voldaan zijn aan de volgende voorwaarden:

• over voldoende personeel en faciliteiten beschikken om een permanente omkadering voor de burgers in dienst te waarborgen;
• de activiteit van de organisatie moet gericht zijn op het algemeen belang, in het bijzonder op de volgende domeinen:

1. sociale actie, sociale cohesie en solidariteit;
2. milieu, natuurbehoud, duurzame ontwikkeling, ecologische transitie, de strijd tegen klimaatopwarming;
3. cultuur en het promoten van cultuur;
4. diensten voor gezondheidszorg en persoonlijke verzorging en gezondheidspromotie;
5. de promotie en beoefening van een sport;
6. civiele bescherming;
7. onderwijs;
8. erfgoed en het promoten van erfgoed;
9. ontwikkelingssamenwerking;
10. justitie.

Deze erkenning kan op elk moment worden ingetrokken indien de gastorganisatie niet langer voldoet aan de voorwaarden, zich schuldig maakt aan het misbruiken van de opdracht van de samenlevingsdienst voor andere doeleinden of het niet-naleven van de driepartijenovereenkomst.

Indien er sprake is van onmogelijke omstandigheden of ernstige tijdelijke materiële, morele of juridische problemen om burgers in dienst te nemen, kan een gastorganisatie vragen om tijdelijk onbeschikbaar te worden verklaard voor het ontvangen van burgers in dienst. Deze periode van onbeschikbaarheid mag niet langer duren dan één jaar.

Burger in dienst

Voorwaarden

Om deel te nemen aan een samenlevingsdienst als burger in dienst moet er voldaan zijn aan volgende voorwaarden:

• in België wonen;
• tussen 18 en 25 jaar oud zijn.

De samenlevingsdienst is niet toegankelijk voor:

• iedere persoon die reeds in dienst is geweest bij de Dienst Collectief Nut of een samenlevingsdienst;
• iedere persoon die veroordeeld is tot een gevangenisstraf voor een aantal limitief opgesomde misdaden en wanbedrijven.

Onder bepaalde voorwaarden kan het Agentschap uitgesloten personen toch toelaten.

Statuut

Het statuut van burger in dienst wordt toegekend aan iedere persoon die in dienst treedt bij een samenlevingsdienst en dit gedurende de samenlevingsdienst.

Dit statuut verschilt van dat van een werknemer, een zelfstandige, een ambtenaar of een vrijwilliger.

De activiteiten van een burger in dienst mogen niet:

• overeenstemmen met vaste jobs die geregeld worden door de statuten van het openbaar ambt;
• overeenstemmen met jobs die noodzakelijk zijn voor de normale werking van de gastorganisatie en die kunnen ingenomen worden door werknemers met een arbeidsovereenkomst;
• overeenstemmen met activiteiten die gewoonlijk uitgevoerd worden door zelfstandigen bij de gastorganisatie.

Driepartijenovereenkomst

De door de burger uitgevoerde opdracht bij de gastorganisatie moet het voorwerp uitmaken van een schriftelijke overeenkomst tussen de burger in dienst, de gastorganisatie en het Agentschap.

De overeenkomst moet de volgende verplichte bepalingen bevatten:

• de begin- en einddatum van de samenlevingsdienst;
• de duur van de uitgevoerde opdracht per week van 7 dagen die maximaal 28 uur bedraagt met minstens één dag zonder activiteit;
• de duur van de uitgevoerde opdracht per dag die niet meer dan 9 uur mag bedragen, behoudens overmacht;
• de vermelding van het aanspreekpunt binnen de gastorganisatie voor de burger in dienst;
• de wederzijdse verplichtingen van de partijen met betrekking tot de organisatie van de uitgevoerde opdracht;
• de voorwaarden voor de beëindiging van de overeenkomst. Indien de gastorganisatie de samenwerking beëindigt, mag de opzeggingstermijn niet korter zijn dan:
• 7 kalenderdagen wanneer de burger minder dan 3 maanden in dienst is;
• 14 kalenderdagen wanneer de burger minstens 3 maanden in dienst is.
• de mogelijkheid voor de burger in dienst om tijdens de opdracht op persoonlijke wijze begeleid te worden door een deskundige op psychosociaal vlak;
• de redelijke aanpassingen om de uitvoering van de opdracht te vergemakkelijken voor de burger in dienst met bijzondere noden.

Het is mogelijk voor de burger in dienst om een opdracht uit te voeren in twee gastorganisaties op voorwaarde dat de wekelijkse opdrachtduur van 28 uren niet wordt overschreden. Dit wordt berekend met inbegrip van de eventuele reistijd tussen de gastorganisaties waar op dezelfde dag een opdracht wordt uitgevoerd.

Duur

De duur van de samenlevingsdienst mag niet minder zijn dan 6 maanden en niet meer dan één jaar. Dit is niet hernieuwbaar.

Vergoeding

Het Agentschap betaalt een vergoeding aan de burger in dienst in verhouding met het aantal dagen besteed aan de samenlevingsdienst. De gastorganisatie moet m.a.w. geen vergoeding betalen aan de burger in dienst.

Het bedrag van deze vergoeding heeft geen impact op de werkloosheidsuitkering, de inschakelingsuitkering, het leefloon en de uitkering vervangingsinkomen die een burger in dienst ontvangt. Het is dus mogelijk om deze uitkeringen te cumuleren met de vergoeding.

Er volgt nog een koninklijk besluit waarin het bedrag van deze vergoeding wordt vastgelegd tezamen met een inkomensplafond waarboven de burger in dienst de vergoeding niet zal ontvangen.

Beroep tot nietigverklaring bij het Grondwettelijk Hof

De afdeling Wetgeving van de Raad van State heeft in haar advies aangegeven dat de federale wetgever niet bevoegd is in deze materies. De Vlaamse Regering heeft daarom beslist om een beroep tot nietigverklaring in te stellen bij het Grondwettelijk Hof tegen deze beslissing wegens schending van de bevoegdheidsverdeling. Meerdere punten uit deze wet vallen immers onder de bevoegdheden van de gemeenschappen wat betreft jeugdbeleid en vorming.

We houden je verder op de hoogte.

Bron: Wet van 15 mei 2024 tot invoering van een Samenlevingsdienst, BS 31 mei 2024.